گرمی بازار بزرگترین بازار مال فروشان شمال کشور

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز گیلان، هنوز هوا تاریک است و نشانی از صبح پیدا نیست اما خروس ها آواز می خوانند.  کمی آنسو تر، گوشه ای از حیات وسیع خانه ، این صدای در طویله است که به ضرب  دستان آقا نعمت، سکوت فضا را می شکند و آقا نعمت سر طناب 2 تا 3 گاو را به سمت وانت می کشد و به امید روزی "پُر روزی" راهی بازار می شود.
در حالیکه هوا تاریک است و عقربه های کوچک ساعت به عدد 4 نرسیده ، میدان پر از جمعیت است و سر و صدای گاوها، جایی برای سکوت صبحگاهی نگذاشته است. 
اینجا بزرگترین  بازار دام  شمال ایران است که علاوه بر اهالی منطقه  و گیلانی ها ، فروشندگان و دلالان بسیاری را که به آنها " چوبدار " می گویند از مناطق مختلف ایران به کوچصفهان یکی  از شهرهای حاشیه رشت می کشاند.

آنطور که متولیان و گردانندگان بازار می گویند : قیمت مناسب دام و رضایت مشتری موجب شده است  این بازار سنتی فقط مختص شمالی ها نباشد و افرادی از دیگر مناطق ایران از جمله تهران، قم، مشهد، گلستان، زنجان، قزوین، اردبیل و حتی مشتریان و فروشندگانی از عراق برای تهیه دام و تامین گوشت قرمز به بازار دام کوچصفهان بیایند.
آنچه که از بررسی های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان بر می آید، قدمت بازار مال فروشان کوچصفهان، بزرگترین بازار دام شمال ایران به حدود 400 سال قبل و دوران صفوی بر می گردد. 
صرف نظر از قدمت این بازار و رویه معامله در آن که جزیی از میراث فرهنگی ناملموس گیلان به شمار می رود، در آمدزایی، رونق کسب و کار، تامین بخشی از نیاز سبد پروتئین و سامانه سنتی معامله که با پادرمیانی دلالان، قیمت ها را تنظیم و تعدیل می کند، از بزرگترین شاخصه های بازار بزرگ مال فروشان کوچصفهان است.
بازاری که به عقیده کارشناسان اقتصادی می تواند الگویی اقتصادی برای تعدیل و تنظیم قیمت ها در بازار باشد.
بازار مال فروشان کوچصفهان برشی از زندگی، مراودات اجتماعی  و اقتصادی گذشتگان
آقای جلیل پور کارشناس فرهنگ فولکلور و نویسنده کتاب نگاهی به دیروز کوچصفهان می گوید : بازار مال فروشان کوچصفهان از گذشته های دور، یکی از مراکز مهم اقتصادی شمال ایران بود که بصورت نظام مند و از سوی ریش سفیدان اداره می شد.
وی با بیان اینکه در گذشته مراکز خرید و فروش دام در مناطق مختلف گیلان فعال بود گفت: بازار مال فروشان کوچصفهان به علت وسعت و گستره خرید و فروش دام، مرکزیت پیدا کرد تا جایی که بسیاری از دلالان، خریداران و فروشندگان دام از استان های همجوار با دام های شان، گردنه ها و دشت های بسیاری را در مدت چند روز، برای رسیدن به بازار مال فروشان کوچصفهان، طی می کردند تا در این بازار کسب روزی کنند کاری که امروزه با خودروهای حمل بار ، راحت تر و در مدت کوتاه تری انجام می شود. 

این نویسنده گیلانی در تشریح وظایف دلالان دام یا چوبداران گفت : عموما این افراد یک چوب به دست دارند تا هویت شان برای فروشندگان و خریداران محرز شود و از ابتدا تا پایان معامله چوب را به دست دارند و بر زمین می کوبند و تا معامله جوش بخورد دست شان را به دست فروشنده و خریدار گره می زنند و بالا و پایین می برند و معتقدند این کار باعث برکت معامله شان می شود.
آقای جلیل پور می گوید : چوبداران که عموما افراد باسوادی بودند پس از معامله، نوشته ای با عنوان فروش نامه  تنظیم می کردند.
وی به یکی دیگر از رویه های معامله دام در بازار مال فروشان کوچصفهان که هنوز هم مرسوم است اشاره کرد و گفت : فروشنده علاوه بر پرداخت قیمت دام که با پا در میانی دلالان پایین می آید، مبلغی را به عنوان انعام به فرد کم سن و سالی که یکی از فرزندان یا نزدیکان فروشنده است و سر طناب گاو فروخته شده را در دست دارد، هدیه می دهد؛ رویه ای که در اصطلاح محلی به آن " لافـَند سَـری" یعنی سر طناب می گویند.
آقای جلیل پور با بیان اینکه بازار مال فروشان کوچصفهان، نمونه ای از بازارهای سنتی گیلان است که معرّف بخشی از فرهنگ، شیوه زندگی و مراودات اجتماعی این خطه از شمال ایران است افزود : هر چقدر بر فرهنگ و تاریخ، گـَرد کـُهنگی و گذر زمان بنشیند، بر جذابیت آن افزوده می شود.
 وی می گوید : در عصر مدرنیته که مسائل کمتر رنگ و بوی سنتی دارند ، دیدن این بخش از فرهنگ از جمله مراوداتی که بین مال خَر ها و فروشندگان و دلالان دام صورت می گیرد ، برای نسل امروز، لذتبخش است  و باید به عنوان میراث معنوی حفظ شود. 
قدمت خرید و فروش دام بر نقش سفالینه های باستانی 
معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با اشاره به قدمت بازار مال فروشان کوچصفهان گفت: براساس شواهد تاریخی، کوچصفهان مخفف و تغییر شکل یافته واژه "کوچک اسبان" است چرا که این منطقه حدود700 سال پیش، مرکز پرورش و فروش اسبچه خزری بود؛ بطوریکه نقش های اسبچه خزری در آثار باستانی کشف شده از این منطقه مشهود و گواه این تعریف است. 
آقای جهانی که مدرک دکترای باستان شناسی  دارد با اشاره به اینکه از دوره صفوی و از 400 سال پیش، با توجه به ظرفیت کوچصفهان، در پرورش اسب و گاو، ساختار سازمان یافته ای به عنوان بازار و میدان دام در این منطقه شکل گرفت گفت : این بازار متشکل از 3 بخش فروش گاو، اسب و گوسفند بود اما بخش های معامله اسب و گوسفند به تدریج در گذر زمان،  در این بازار منسوخ شد و در حال حاضر فقط گاو در آن خرید و فروش می شود و بین اهالی منطقه هم به بازار گاو فروشان هم معروف است. 

گذری بر کارکردهای میدان مال کوچصفهان
معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با اشاره به اینکه کارکردهای این بازار سنتی در گذشته ملموس تر بود گفت : در گذشته در حاشیه این بازار، مشاغل زیادی از جمله نعل بندی، چلنگری و غرفه های فروش " گاو آهن " شکل گرفته و مهمانسراها و اقامتگاه هایی در نزدیکی بازار برای کسانی که از راه های دور برای معامله دام می آمدند، ساخته شده بود.
آقای جهانی با اشاره به اینکه در گذشته به علت کمبود نقدینگی و پول، در این بازار معامله پایای رواج داشت گفت: برای مثال فردی دو تا 3 گوسفندش را با یک گاو یا یک اسب، معاوضه می کرد و به این ترتیب، پولی بابت معامله دام پرداخت نمی شد. 
ریش سفیدی دلالان دام ، نسخه ای برای تعادل این روزهای بازار و کوتاه کردن دست دلالان اخلالگر 
آقای جهانی با اشاره به اینکه میراث فرهنگی ناملموس و معنوی مجموعه ای از رفتارها، نمادها و آئین‌هایی است که یک اجتماع آنها را به عنوان بخشی از میراث فرهنگی خود می‌شناسد گفت : می توان با کاربردی و به روز کردن کارکردهای مراوداتی که به عنوان خرید و فروش دام از گذشته های دور به جا مانده، الگویی اقتصادی برای بازار های امروزی ارائه داد. 
وی در تشریح این موضوع افزود : برای مثال دلالان دام یا همان چوبداران در بازار دام برعکس دلالانی که امروز در بازار می شناسیم، تلاش می کنند با چانه زنی و ریش سفیدی ضمن پایین آوردن ومتعادل سازی قیمت ها ، قدرت خرید را افزایش بدهند و به تجارت و بازرگانی رونق ببخشند این درحالیست که در بازار ِکالاها و اجناس ِدیگر، دلالان کارکردی بر عکس دارند و هر جا که پای دلالان در میان باشد، قیمت ها بالا می رود و سود کمتری عاید فروشنده اولیه می شود. 

معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان می گوید: اگر رویه معامله و مراودات اجتماعی این بازار ، احیا و به نمایش گذاشته شود، می تواند به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری نقش مهمی در رونق این صنعت بازی می کند .
وی در پاسخ به این سوال که با وجود اهمیت بازار مال فروشان به عنوان میراث معنوی و الگوی اقتصادی، چرا هنوز در فهرست میراث فرهنگی ناملموس کشور ثبت نشده گفت : اگرچه معاونت میراث فرهنگی، به علت وجود 3 هزار محوطه باستانی در گیلان ، بیشتر بر روی کاوش ها و مطالعات باستان شناسی این مناطق، تمرکز کرده اما چند وقتی است تدوین پرونده احیای سنت مال فروشان را به دست گرفته ایم و در آینده ای نزدیک این پرونده را برای ثبت در فهرست میراث ناملموس معنوی کشور، برای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارسال خواهیم کرد.

وقتی شهرداری نبض بازار بزرگ دام را در دست می گیرد.
شهردار کوچصفهان که نهاد تحت مدیریتش گرداننده و متولی بزرگترین بازار دام شمال کشور است می گوید: در بازار دام 5 هکتاری کوچصفهان که روزهای یکشنبه و چهارشنبه از از ساعت ۴صبح تا ۱۱ ظهر برپاست، روزانه ۵۰۰ راس دام خرید و فروش می شود که گردش مالی روزانه بیش از یک میلیارد و ۲۵۰میلیون تومانی را به دنبال دارد.
آقای فرزانه می گوید : حدود  نیم قرن است که اداره این بازار از متولیان سنتی و ریش سفیدان گرفته شده و به شهرداری کوچصفهان واگذار شده اما هنوز معامله ها با پادرمیانی ریش سفیدان جوش می خورد و شهرداری افزون بر نظارت بر خرید و فروش دام ، در پی ساماندهی بازار و رسمی کردن معاملات و  تنظیم فروش نامه هاست.

وی پاکسازی بازار از کود حیوانی ، خرید دستگاه سمپاش و ضد عفونی کردن میدان دام، ساخت یک آغل بزرگ با ظرفیت استقرار 150 دام، غذا خوری، نمازخانه، اقامتگاه مال فروشان، نصب دوربین مداربسته، ساخت اتاق نگهبانی و دفتر فروش و پارکینگ را از مهم ترین اقدامات شهرداری کوچصفهان برای احیا، حفظ و ساماندهی بازار مال فروشان اعلام کرد و گفت : در مرحله دریافت پروانه اشتغال از دامپزشکی هستیم تا ضمن توسعه امکانات بازار ، سامان بیشتری به فعالیت های آن بدهیم.
رد پای دامپزشکی در بازار دام 
مدیرکل دامپزشکی گیلان هم با بیان اینکه کارشناسان این اداره کل بصورت دوره ای و سرزده از بازارهای دام از جمله بازار دام کوچصفهان بازدید می کنند گفت : در این بازدید ها ضمن معاینه دام های موجود در بازار از دام های مشکوک نمونه برداری و از خرید و فروش آنها جلوگیری می شود.

آقای عاقبتی به آموزش و اطلاع رسانی چوبداران و گردانندگان بازار در خصوص بیماریهای دام هم اشاره کرد و گفت : ارائه سم برای ضدعفونی کردن بازار، نظارت کنترلی و قرنطینه ای در مواقع شیوع بیماری های مشترک دام و انسان و اعزام یک کارشناس در روزهای بازار برای بررسی وضعیت سلامت دام های بازار از دیگر برنامه های اداره کل دامپزشکی استان است.
اما حالا که بزرگترین بازار دام شمال کشور، از رونق خوبی برخوردار است و گام هایی هم برای ثبت آن در فهرست میراث فرهنگی ناملموس برداشته شده، می توان با استناد به گفته کارشناسان اقتصادی، فرهنگی و گردشگری، با احیا و به روز کردن کارکردهای اقتصاد سنتی و رفتارها و نمادهای بازار مال فروشان کوچصفهان، برای این روزهای بازار که هم از احتکار و گرانی و هم از کمرنگ شدن نقش ریش سفیدان رنج می برد، نسخه خوبی پیچید.