گزارش مکتوب ؛ کشتی صحرا، بدون ساربان

گیاهخوارانی که خارها و گیاهان شورزی می خورند و تاب آوری آنها در آب و هوای گرم بسیار بالاست.
وجود عرصه‌های بیابانی، هوای گرم و خشک و شن زار، هرمزگان را به مکانی مناسب برای پرورش شتر تبدیل کرده است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکزخلیج فارس، از صد و ۵۰ هزار نفر شتر در کشور، ۲۱ هزار نفر در هرمزگان زندگی می‌کنند.
یک میلیون و ۵۶۵ هزار هکتار از مساحت هرمزگان، معادل ۲۱ درصد را بیابان تشکیل می‌دهد.
این ظرفیت موجب علاقه مردم به پرورش شتر و زنده نگهداشتن شغل اجدادیشان شده است.
حدود ۲ هزار نفر در هرمزگان به پرورش شتر مشغول اند.
شترداری در هرمزگان با فرهنگ مردم استان عجین شده است.
حاج احمد شتردار قشمی می‌گوید: نگهداری از شتر سنت پیامبر (ص) است و در هر خانه‌ای باید پنج شتر نگهداری شود.
شترداری در هرمزگان به جز تولید گوشت و شیر در مراسم عروسی، سوارکاری، گردشگری، تهیه کیف، کفش و زین هم کاربرد دارد.
به گفته اعظم زمانی کارشناس تغذیه: گوشت شتر دارای پروتئین‌هایی با ارزش غذایی بالا و حاوی ویتامین هـای مفیـد و مورد نیـاز بـدن مانند ب کمپلکـس و برخـی از عناصـر معدنی مهم مانند آهن، فسفر و کلسیم است.
در شیر شتر، پروتئین ویـژه‌ای وجود دارد که نقشی مشابه هورمون انسولین دارد که در هر لیتر شیر۴۰ واحد ازآن یافت می‌شــود.
جمازه یا رواحیه، نژاد اصلی شتر در هرمزگان است که سی درصد از جمعیت شتر‌های هرمزگان را تشکیل می‌دهد.
این نژاد جزء شتران سواری و بارکش به شمار می رود و بعلت سرعت زیاد به شتر پرنده معروف است.توجه کشور‌های حاشیه خلیج فارس به شتر‌های ایرانی بویژه شتر جمازه و صادرات آن ، علاقه به پرورش آن را بیشتر کرده است.
کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله عمان، قطر و امارات متحده عربی متقاضی شترهای جمازه هستند.
به گفته جلال اصلاحی مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان سالانه بین 500 تا هزار نفر شتر، به ارزش هر نفر 15 میلیون تومان به کشورهای خارجی صادر می شود.
البته اولویت امسال این سازمان تامین گوشت قرمز برای استان و کشور بود.
مناطق کویری و نیمه کویری شهرستان‌های سیریک و جاسک بهترین زیستگاه برای پرورش شتر‌ در هرمزگان است.
چهل درصد از شتر‌های هرمزگان نیز در این مناطق زندگی می‌کنند.

بی توجهی به سرمایه های سرگردان
اما گویا این کشتی صحرا بدون ساربان رها شده است.
پرورش شتـر به رغم پیشینه کهن همچنان سنتی و کم رونق است.
این صنعت زود بازده و اشتغالزا به علت فراهم نشدن زیرساخت ها، صنایـع تبدیلی و پرورش سنتی، اکنون چندان مورد توجه نیست.
حسن احمدی پرورش دهنده شتر می‌گوید: کاهش جمعیت شتر به علت تغییر کارکردِ باربری و کهولت سنِ شترداران همچنان سنتی است.
اقتصاد روستاها و شهر‌های ساحلی به پرورش و نگهداری شتر وابسته است و هر گونه بی توجهی و فراهم نشدن زیرساخت‌ها، بیکاری و افزایش مهاجرت از روستا‌ها را به همراه دارد.
محمد بیری زاده شتردار جاسکی می‌گوید: بالا بودن بهره تسهیلات بانکی برای پرورش صنعتی شتر و نداشتن وثیقه از مشکلات شترداران است.
حسن احمدی یکی دیگر از شترداران جاسک هم نبود مراکز تحقیقات و اصلاح نژاد ، کمبود ایستگاه شترداری و طرح ممیزی مراتع را از دیگر مشکلات شترداران عنوان کرد.
رها و سرگردان بودن شتر‌ها نیز خسارات جبران ناپذیری برجای می گذارد.
جولان شتر‌ ها در جاده جاسک - میناب و سیریک موجب تصادف و کشته شدن شمار زیادی از هرمزگانی‌ها شده است.
سرهنگ علی اسفندانی فرمانده پلیس راه هرمزگان می گوید: از پنج سال گذشته تاکنون در 37 تصادف با احشام در استان بویژه شتر ، 61 نفر کشته و 162 نفر مجروح شدند.
بیشتر این تصادف‌ها در شب و تاریکی رخ می‌دهد که شتر‌ها درحال چرا از کنار گذر جاده ناگهان می‌آیند و مانند یک کوه در برابر راننده خودرو قرار می‌گیرند.
وزن این شتر‌ها معمولا بین دو تن تا چهارتن است و می‌تواند یک خودرو را له کند.
کشته شدن رئیس دادگستری جاسک و ناخدای ارتش براثر تصادف با شتر نیز نمونه ای از این حادثه هاست.
بازماندگان این تصادف ها، نمی‌توانند خسارتی دریافت کنند.
امامان جمعه جاسک و سیریک هفته گذشته در خطبه های نماز جمعه خواستار حل این مشکل بطور جدی شدند.
راه طولانی رسیدن به مطلوب
ایجاد گاردریل در اطراف جاده ها، فنس کشی، ساخت شیب شیروانی، کانال و خاک ریز در دو سوی جاده می تواند تصادف های ناشی از برخورد شتر با خودرو را کاهش دهد.
معاون راهداری هرمزگان می گوید: از سال 97 تاکنون سی تابلوی اطلاعاتی بزرگِ فسفری نصب و ده هزار و 900 متر کانال در طول مسیر بندرعباس، میناب، سیریک و جاسک برای جلوگیری از عبور شترها حفر شده است.
میرداد میردادی افزود: نصب هزار و 180 شبرنگ بر روی شترهای حوزه شرق استان نیز از دیگر اقدامات انجام شده برای حل این مشکل است.
به گفته وی حفر کانال بهترین روش برای جلوگیری از عبور شترها است اما هزینه آن در هر کیلومتر 250 میلیون تومان برآورد شده است که تامین آن نیاز به حمایتهای ملی دارد .
به گفته غلامپور معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان، بیش از 90 درصد شترهای استان پلاک گذاری و مشخصات آنها در سامانه مرکز اصلاح نژاد دام کشور ثبت شده است.
اما کارشناسان بیشتر مشکلات فعلی صنعت شترداری در هرمزگان را بعلت پرورش سنتی می‌دانند.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می گوید: با پرورش صنعتی هر صد نفر شتر، سه شغل ایجاد می شود.
جلال اصلاحی افزود: با صنعتی شدن شتر‌ها میزان تولید شیر و گوشت در استان بیست درصد افزایش می‌یابد.
به گفته معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان پارسال دو طرح پرورش صنعتی شتر در هرمزگان تسهیلات دریافت کرده اند.
به گفته غلامپور یکی از این طرح ها به ظرفیت صد شتر، 650 میلیون تومان و دیگری با ظرفیت پرورش 50 شتر، 360 میلیون تومان تسهیلات دریافت کرده است.
وی می افزاید از سال 97 تاکنون 11 مجوز پرورش صنعتی شتر با ظرفیت چهار هزار نفر در هرمزگان صادر شده است.
طهماسب غلامپور می گوید: پنج ایستگاه خدمات شترداری بخش خصوصی نیز فعال است که خدمات بهداشتی از جمله واکسیناسیون، تامین آب شرب، و علوفه را بنا به درخواست شترداران انجام می دهد.
این درحالیست که هرمزگان به ۲۵ ایستگاه خدمات شترداری نیاز دارد.
سند جامع شترداری هرمزگان
هرمزگان سومین استان با ظرفیت شترداری و پرورش آن در کشور است، اما در این صنعت همچنان در مرتبه صفر قرار دارد.
قرار بود بر اساس سند جامع شتر داری در دوره ده ساله ، پرورش سنتی شتر در استان به روش نیمه صنعتی و صنعتی تغییر کند.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می‌گوید: براساس این سند، باید در سال نخست ۵ هزار نفر و در سال‌های بعد به ازای هر سال، هزار و ۵۰۰ نفر شتر در واحد‌های نیمه صنعتی ساماندهی می ‌شوند.
غلامپور می‌افزاید: اصلاح نژاد شتر، واردات هزار نفر شتر شیری از کشور قطر و کویت ،پرداخت تسهیلات و صدور مجوز راه اندازی واحدهای پرواربندی از دیگر برنامه های این سند است.
سند جامع هنوز درحال تدوین است و تاکنون وضع شترهای موجود ، تولیدات و صادرات آن، تنها در هفت استان جمع آوری شده است.
جاسک ظرفیت مناسب پرورش صنعتی شتر
فرماندار جاسک می گوید: با توجه به سیاست های دولت در زمینه تولید و اقتصاد مقاومتی و توجه به توسعه سواحل مکران بخصوص جاسک، پرورش صنعتی این حیوان می تواند به یک ظرفیت اقتصادی در شهرستان تبدیل شود.
محمد رادمهر می افزاید: شترهای سرگردان تهدیدی است بر سلامت و جان مردم که باید به فرصت تبدیل شود چرا که شهرستان جاسک ظرفیت بسیار خوبی برای پرورش صنعتی شتر دارد.
به گفته وی از سویی توجه کشورهای حاشیه خلیج فارس به شترهای ایرانی غیرقابل وصف است که این خود در صادرات ، ارزآوری و اقتصاد مقاومتی نقطه عطفی برای کشور محسوب می شود .
سالانه بیش از ۲۵۰ تن گوشت و شیر شتر در هرمزگان تولید می‌شود که بخشی از آن به استان‌های یزد و اصفهان و کرمان فرستاده می‌شود.
نتیجه گیری
هرمزگان با داشتن ۱۳ درصد از جمعیت شتر کشور ، نیازمند عرصه ای برای پرورش صنعتی است.
با پرورش صنعتی شتر و اجرای موفق سند جامع شترداری همراه با حفاظت از گونه‌های خاص ژنتیکی مانند شتر جمازه یا پرنده می توان در جهت رونق دامداری ، گردشگری ، اشتغال‌زایی و ارتقاء سطح اقتصادی و درآمدی مردم محروم استان و تأمین بخشی از پروتئین موردنیاز جامعه قدم‌های اساسی برداشت.

نویسنده : مریم خیاطی