دانش بنیان ها؛ راه روشن فردا

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز فارس، بیش از ۱۸ سال از زمان تشکیل پارک علم و فنآوری فارس می‌گذرد و در این مدت متولیان سعی کرده اند این پارک را به یکی از بزرگترین و فعال‌ترین پارک‌های کشور در حوزه اقتصاد دانش بنیان تبدیل کنند.

در چشم اندازی که تا سال ۱۴۰۴ برای پارک علم و فنآوری فارس ترسیم شده قرار است این پارک به جایگاه نخست در تولید و صادرات محصولات دانش بنیان جنوب کشور و به یکی از دو پارک برتر کشور تبدیل شود.
نقش پارک علم و فنآوری در اقتصاد دانش بنیان

• پارک‌های علم و فناوری به عنوان بازیگران اصلی در توسعه اقتصاد دانش بنیان نقش به سزایی در تبدیل دانش به ثروت دارد.

این پارک‌ها در قالب یک زیست بوم کارآفرینی و نوآوری بازیگران را که شامل شرکت‌های دانش بنیان، استارت‌آپ‌ها، شتاب‌دهنده‌ها، سرمایه‌گذاران، فروشندگان و مؤسسات علمی و دانشگاهی است در یک تعامل سازنده به سمت هم افزایی، رشد ایده‌های نخبگان، توسعه بازار و کسب‌وکار‌های فناورانه هدایت می‌کند.

• پارک علم و فنآوری فارس هم به عنوان سومین پارک برتر کشور با فراهم کردن زمینه‌های مناسب برای بازیگران در توسعه اقتصاد دانش بنیان در استان و جنوب کشور نقش به سزایی داشته است.

امین رضا ذوالقدر رییس پارک علم و فنآوری فارس رسالت راهبردى این پارک را کارآفرینى و توسعۀ فناورى، به ویژه توسط دانش آموختگان دانشگاه‌ها از طریق ایجاد شرکت‌هاى کوچک و متوسط و حمایت از آن‌ها تا تجارى کردن نوآورى‌ها ذکر می‌کند. به گفته ذوالقدر پارک علم و فنآورى فارس با ۳ مرکز رشد تخصصى، یک مرکز رشد فناورى جامع، هفت مرکز رشد اقمارى و نوآورى و صندوق غیر دولتى پژوهش و فناورى، تلاش می‌کند محیطى مناسب براى استقرار و حضور حرفه‌اى شرکت‌هاى فناور، شرکت‌هاى کوچک و متوسط، واحدهاى تحقیق و توسعۀ صنایع و مؤسسات پژوهشى را تأمین کند.

رییس پارک علم و فنآوری فارس می‌افزاید مهم‌ترین مأموریت این پارک ایجاد فرصت هاى شغلى براى فارغ التحصیلان، استفاده از امکانات آزمایشگاهى، مشاوره، آموزش و رشد مؤسسات مستقر در پارک و فراهم کردن فرصت کار‌آموزى براى دانشجویان است.
به سراغ هادی سالاری معاون فناوری و نوآوری پارک علم و فنآوری فارس می‌روم تا درباره بازیگرانی که در تولید محصولات دانش بنیان نقش اساسی دارند برایم بگوید.

سالاری تعداد شرکت‌های دانش بنیان در استان فارس که در پارک علم و فنآوری استان مشغول به فعالیت هستند ۱۷۵ شرکت ذکر می‌کند و می‌گوید ۴ شتاب دهنده و ۶۰ شرکت در بخش فنآوری اطلاعات و ارتباطات نیز در پارک فعالیت می‌کنند.

معاون فناوری و نوآوری پارک علم و فنآوری فارس با بیان این که فضایی که در اختیار شرکت‌های فعال موجود در پارک قرار گرفته حدود ۱۹ هزار متر مربع است ادامه می‌دهد با حمایت پارک علم و فناوری فارس پارسال ۳۰۰ واحد فنآور به مرحله استقلال و خود کفایی رسیدند و توانستند با خروج از پارک به صورت مستقل به کار خود ادامه دهند.

• به گفته سالاری واحد‌های فنآور تنها در سال ۹۸ برای ۲ هزار و ۳۰۰ نفر زمینه اشتغال ایجاد کردند که به همت آن‌ها ۵۰۰ محصول فن آور دریک سال گذشته به مرحله تجاری سازی رسید.

معاون فناوری و نوآوری پارک علم و فنآوری فارس میزان صادرات محصولات فناورانه این پارک را در سال ۹۸ حدود ۷ میلیون دلار ذکر می‌کند و می‌گوید ساخت انیمیشن و محصولات جانبی آن، خدمات گرافیکی، طراحی و توسعه نرم افزار، تجهیزات پژوهشی، آزمایشگاهی و دانشگاهی و دستگاه‌های تثبیت وضعیت خودرو در برابر سرقت توسط امواج رادیویی و گرم کننده تابشی کابین خودرو تنها بخشی از محصولات فنآورانه و دانش بنیانی است که به همت جوانان نخبه استان فارس به حدود ۲۰ کشور دنیا از جمله سوئد، هلند، آلمان، انگلیس، اسپانیا، اکوادور، افغانستان، ارمنستان، روسیه و کشور‌های حوزه خلیج فارس صادر شده است.

علاوه بر تولید محصولات فنآورانه که در بالا به آن‌ها اشاره شد، هم زمان با شیوع ویروس کرونا، پارک علم و فناوری فارس نیز تعدادی از واحد‌های فنآورانه خود را به تولید اقلام بهداشتی اختصاص داده است.
امین رضا ذوالقدر رئیس پارک علم و فناوری استان با اشاره به دستور وزیر علوم، تحقیقات و فنآوری مبنی بر حمایت از واحد‌های فنآور و دانش بنیان در تولید محصول یا خدمات موثر در مقابله با شیوع ویروس کرونا می‌گوید از همان ابتدای شیوه بیماری کوئید ۱۹، بیش از ۶ واحد فنآور مستقر در پارک به تولید اقلام بهداشتی در پیشگیری از شیوع ویروس کرونا مشغول هستند.
به گفته رئیس پارک علم و فنآوری فارس، این شرکت‌ها روزانه بیش از ۱۰ هزار عدد محلول ضدعفونی کننده در بسته بندی ۱۲۵ سی سی تولید و برای توزیع به سازمان غذا و دارو تحویل می‌دهند.
دانش بنیان‌ها میان بری به سمت توسعه
از جمله بازیگران اصلی حوزه اقتصاد دانش بنیان مراکز شتاب دهنده هستند که مسیر نوآوری و کارفرینی را بسیار هموار کرده اند. کارشناسان نقش شتاب‌دهنده‌ها را پیش‌نیازی برای افزایش و رشد و پویایی استارتاپ‌ها یا کسب و کار‌های اینترنتی می‌دانند.

• به‌ گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، شتاب‌دهنده‌های کشور در یک سال اخیر رشد کمّی و کیفی خوبی تجربه کردند و تعدادشان به ۵۵ واحد رسیده است و پیش‌بینی می‌شود این روند صعودی در سال جدید نیز ادامه داشته باشد.
• مراکز شتاب دهنده به مکان‌هایی گفته می‌شود که با به کارگیری دیدگاه‌های خلاقانه و به صورت جمعی به اجرای ایده‌های نو اقدام می‌کنند. گرایش به ایجاد مراکز شتابدهنده در مراکز دانشگاهی از جمله مراکز علمی کاربردی در چند سال اخیر قوت گرفته است. این مراکز شتابدهنده با در اختیار گذاشتن امکاناتی برای پرورش ایده‌های دانشجویان و محققان، شرایطی را فراهم می‌کنند که یک تفکر خام به دانشی عملی بدل شود تا بتوان از دل آن به کار آفرینی رسید.

یکی از ۴ مرکز شتابدهنده در استان فارس، مرکز کار آفرینی و نوآوری (کارِنو) دانشگاه علمی-کاربردی فارس است.

• احمد رجبی رئیس اداره فعالیت‌های پژوهشی و فناوری دانشگاه علمی و کاربردی فارس، هدف از راه‌اندازی شتاب دهنده کارنو را حمایت از صاحبان فکر به منظور راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بیان و همچنین تشویق نیرو‌ها و دانشجویان به کارآفرینی ذکر می‌کند.

به گفته رجبی هریک از گروه‌های استارت آپی (کسب و کار‌های اینترنتی) به مدت ۳ تا ۶ ماه در شتاب دهنده کارنو، در ۷ دوره آموزشی و تخصصی شرکت می‌کنند و در نهایت، فرآیندِ آموزش و حمایت به سمتی می‌رود تا تیم ایده بتواند بوم کسب و کار خود را طراحی کند و با تبدیل ایده به محصول بتواند یک شرکت دانش بنیان را تشکیل و به عنوان یک واحد نوپا فعالیت‌های اقتصادی خود را ادامه دهد.

• رئیس اداره فعالیت‌های پژوهشی و فناوری دانشگاه علمی و کاربردی فارس می گوید تا کنون ۱۸ ایده استارتاپی در شتاب دهنده کارنو بررسی و از این تعداد ۶ ایده برتر در بخش‌های توریسم درمانی، گیاهان دارویی و بازاریابی انتخاب و در این مرکز مستقر شده اند.

ناهمواری‌ها در مسیر اقتصاد دانش بنیان
نبود سرمایه‌گذار خطرپذیر پاشنه آشیل کارآفرینی فارس است. این مطلب را حبیب دانش منش رئیس دانشگاه علمی کاربردی استان فارس می‌گوید و ادامه می‌دهد سال هاست که این نوع سرمایه‌گذاری‌ها در دنیا متداول شده است؛ اما در کشور ما نوپاست بنابراین باید سعی کنیم این حلقه مفقوده را بیابیم؛ چراکه بسیاری از تیم‌های ایده‌پردازی استان به دلیل نبود سرمایه‌گذار راهی تهران می‌شوند و این موضوع باعث می‌شود افراد توانمند از استان خارج شوند.

هادی سالاری معاون فناوری و نوآوری پارک علم و فنآوری فارس نیز برخی مشکلات دانش بنیان‌ها و استارتاپ‌ها در فارس را کمبود منابع مالی، بی اعتمادی به شرکت‌های داخلی، ناتوانی در بازاریابی و فروش و تأخیر در تأمین مالی قرارداد‌های دولتی ذکر می‌کند.
حامدِ تکمیل دبیر انجمن کسب و کار‌های اینترنتی شیراز نیز یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های این بخش را عدم شناخت مدیران استان از این حوزه ذکر می‌کند و بر تشکیل جلسه‌های فصلی برای برقراری ارتباط نزدیک‌تر با مدیران تاکید می‌کند.
به اعتقاد حامد تکمیل دسترسی نداشتن به داده‌های باز اداره‌های دولتی، برخورد قهرآمیز بعضی از دستگاه‌های اجرایی استان با استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان و نبود صندوق سرمایه‌گذاری ریسک پذیر در فارس از دیگر مشکلاتی است که اکوسیستم استارتاپی استان فارس با آن مواجه است.
اما منصور کنعانی رییس مرکز نوآوری و کارآفرینی دانشگاه شیراز در خصوص مشکلات حوزه اقتصاد دانش بنیان در استان حرف‌های متفاوتی دارد.

او می‌گوید متاسفانه برخی اشخاص حقیقی و حقوقی بدون آگاهی و علم در اقتصاد دانش بنیان وارد این عرصه شده اند و با هدر دادن سرمایه‌های مالی و امکانات، نه تنها کاری از پیش نبرده اند بلکه بر مشکلات هم افزوده اند.

رییس مرکز نوآوری و کارآفرینی دانشگاه شیراز در ادامه به نکته جالب و در عین حال مهم اشاره می‌کند و می‌گوید گروه‌ها و افرادی که می‌خواهند به عرصه اقتصاد دانش بنیان وارد شوند باید تعریف "دانایی و نادانی خود را بدانند "هر کس که علم و توانایی انجام کار در این عرصه را دارد وارد شود، اما اگر در بین راه به بخشی مسلط نبود و علم و تخصص آن را نداشت و  متخصصان به او تذکر دادند راهی که در پیش گرفته راه درستی نیست؛ با کمال میل بپذیرد و کنار بکشد تا سرمایه‌ای هدر نرود.
این استاد دانشگاه و متخصص در حوزه اقتصاد دانش بنیان از طرف دیگر معتقد است انتظارات از مسولان و تصمیم گیران برای توسعه اقتصاد دانش بنیان به حدی بالا رفته که هر مسئولی که سرکار می‌آید می‌خواهد بیلان کار به بالادستی خود بدهد به همین دلیل فضای استفاده‌ی افراد غیر متخصصن برای بالا بردن آمار و ارقام، بی حساب و کتاب بالا رفته است و افراد نابلد و بدون تخصص با سوء استفاده از برخی اصطلاحات در فضای غیر شفاف، به جذب بودجه‌ای که می‌توانست در جای مناسب‌تر به کار گرفته و باعث تحول و پیشرف شود؛ اقدام می‌کند و در نهایت هیچ سودی عاید کشور و استان نمی‌شود.

رییس مرکز نوآوری و کارآفرینی دانشگاه شیراز توضیح می‌دهد به طور مثال فردی می‌گوید می‌خواهم مرکز شتاب دهنده راه اندازی کنم در حالی که به آن علم ندارد و صرفا به دلیل داشتن یک فضای متروکه، اما به اسم شتاب دهنده و مشاوره برخی افراد چیزی روی کاغذ می‌نویسد و بودجه کلانی برای آن جذب می‌کند، اما می‌بینیم در پایان در حوزه اقتصاد و توسعه استان هیچ اتفاقی نمی‌افتد و این کار نه تنها بودجه‌ها را حیف و میل می‌کند بلکه باعث ناامیدی افراد متخصص و کاربلد در عرصه اقتصاد دانش بنیان می‌شود.
راه کار‌های رفع موانع
برای برون رفت از مشکلات برای پیشرفت در مسیر اقتصاد دانش بنیان در استان چه باید کرد؟ -این سوالی است که از متولیان و متخصصان این بخش می‌پرسم.
منصور کنعانی رییس مرکز نوآوری و کارآفرینی دانشگاه شیراز معتقد است از آن جا که هر شرکت و نهادی اگر بخواهد در اقتصاد دانش بنیان ورود کند و به طور مستقل مشغول به کار شود بسیار زمان بر خواهد بود و از طرفی عدم تمرکز فعالیت‌های صورت گرفته بر محور یک زیست بوم و دوری مسافت پارک علم و فناوری استان و دانشگاه ها، از دلایل نتیجه بخش نبودن فعالیت‌ها در بخش دانش بنیان در فارس بوده توصیه می‌شود همه شرکت‌های دانش بنیان در یک فضای جغرافیایی متمرکز شوند. کنعانی از این طرح به عنوان "دره فنآوری" یاد می‌کند که یک سال پیش با کمک دیگر همکاران متخصص خود آن را پیشنهاد دادند، اما در عمل تاکنون پیاه سازی نشده است.

• بر اساس طرح دره فنآوری امکان تجمیع ارایه دهندگان خدمات کسب و کار و نیز گروه‌های صاحب دانش فنی وصاحب ایده در یک جغرافیای متمرکز به عنوان  عامل قدرتمند زیست بوم صنعت و جامعه دانش بنیان، فراهم می‌شود.

رییس مرکز نوآوری و کارآفرینی دانشگاه شیراز تاکید می‌کند مانند یک گلخانه که صفر تا صد دانش در آن به خط تولید تبدیل می‌شود، در دره فنآوری که بازیگر اصلی آن دانشگاه است؛ دیگر بازیگران مانند ارایه دهندگان خدمات حقوقی، سرمایه گذاری، بازاریابی، ورود به معاملات بزرگ و خدمات سرمایه گذاریِ ریسک پذیر، در آن متمرکز می‌شوند و در کنار یکدیگر به تولید محصولات دانش بنیان اقدام می‌کنند.

• امین رضا ذوالقدر رییس پارک علم و فنآوری فارس نیز استفاده از تسهیلات صندوق ها، پرداخت انواع تسهیلات در پارک، امضاء تفاهم نامه با سازمان‌های مختلف برای حذف روند غیر ضرور اداری، بستن قرارداد با سازمان‌ها و واگذاری طرح‌ها به شرکت‌های مستقر در پارک را از جمله راهکار‌های رفع موانع در مسیر توسعه اقتصاد دانش بنیان در فارس ذکر می‌کند.

مهرداد سهرابی مدیرکل ارتباطات و اطلاعات استان فارس همچنین بر راه‌اندازی کارخانه نوآوری آی تی ام سی فارس در فضایی به وسعت هزار و ۴۰۰ متر مربع تاکید می‌کند و می‌گوید، این کارخانه محلی برای هم افزایی و رونق تولید فراهم خواهد کرد و باعث می‌شود نگرانی‌های موجود در زیست‌بومِ کارآفرینی از جمله مسائلی همچون صندوق ریسک‌پذیر، اتصال به بازار‌های جهانی، بانک‌ها و شتابدهنده‌های ملی رفع و زمینه برای حضور گروه‌های ایده‌پرداز فراهم شود.
جهش تولید با اقتصاد دانش بنیان
یکی از مهم‌ترین محور‌هایی که در سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی به آن توجه خاص شده، پیشتازی اقتصاد دانش بنیان است. بر همین اساس، رهبر معظم انقلاب ارتقای جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش بنیان در منطقه را به عنوان یکی از اهداف اقتصاد مقاومتی ذکر کرده اند.

اقتصاد دانش بنیان به معنی کاربردی کردن دانش و استفاده مؤثرتر از آن در گسترش ظرفیت‌ها و ارتقای درجه بهره برداری از منابع تولیدی با هدف افزایش تولید ملی است که می‌تواند در تحقق بخشیدن به شعار جهش تولید نیز بسیار موثر باشد.

به اعتقادی بسیاری از کارشناسان در این شرایط سخت اقتصادی، می‌توان با توجه بیش از پیش به توسعه اقتصاد دانش بنیان، تهدید‌ها را به فرصت تبدیل کرد و سال ۹۹ را که سال جهش تولید نام گذاری شده به یکی از سال‌های مهم در جهش اقتصادی کشور تبدیل کرد.

***سیده نصرت شجاعی