نبود صنایع تبدیلی وخام‌فروشی سیب‌زمینی، زخمی کهنه بر اقتصاد کشاورزی استان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مرکز اردبیل؛ استان اردبیل یکی از مهم‌ترین مناطق تولید سیب زمینی در کشور است، سالانه نزدیک به ۸۰۰ هزار تن سیب زمینی از مزارع استان برداشت می‌شود، اما متاسفانه به‌دلیل کمبود صنایع تبدیلی در استان، شاهد خام‌فروشی این محصول با ارزش افزوده بسیارپایین هستیم که این زخمی کهنه بر پیکره اقتصادکشاورزی استان است.
استان اردبیل با دارا بودن شرایط آب و هوایی مناسب، خاک حاصل‌خیز و بهره‌مندی از نیروی انسانی متخصص و متبحر جزء یکی از مستعدترین مناطق کشاورزی کشور محسوب می‌شود، در حال حاضر میزان تولید انواع محصولات کشاورزی در این استان سالانه به حدود ۴ و نیم میلیون تن می‌رسد.

 

با توجه به ظرفیت‌های موجود درحوزه کشاورزی استان اردبیل، اقتصاد استان نیز به نوعی وابسته به کشاورزی بوده و این بخش سهمی در حدود ۲۲ درصد در تولید ناخالص داخلی استان اردبیل دارد از این رو کشاورزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی استان اردبیل است که معیشت عده کثیری از مردم استان وابسته به آن است.
سیب‌زمینی یکی از مهم‌ترین محصولاتی است که در استان اردبیل تولید می‌شود و طبق آمار موجود میزان تولید این محصول در استان اردبیل با فعالیت ۱۲ هزار بهره بردار سالانه در حدود ۸۰۰ هزار تن است که ۱۸ درصد از کل محصولات تولیدی استان را شامل می‌شود، می‌توان گفت حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد سیب‌زمینی کشور دراین استان تولید می‌شود.
سیب زمینی اردبیل از لحاظ کیفیت محصول، وجود کمترین میزان باقی‌مانده سموم و کود و هم چنین درصد ماده خشک در سطح کشور جایگاه مناسبی در کشوردارد.
میزان گردش مالی محصول سیب زمینی سالانه به ۶۰۰ میلیارد تومان یعنی چیزی حدود ۱۴ درصد از کل محصولات تولیدی استان می‌رسد، آمار موجود نشانگر حجم بالای تولید سیب‌زمینی در استان اردبیل بوده و در حال حاضر این استان به عنوان دومین استان کشور از لحاظ میزان تولید محصول سیب‌زمینی شناخته می‌شود و از همین رو به راحتی می‌توان به اهمیت تاثیر این بخش به خصوص تولید محصول سیب‌زمینی در اقتصاد استان و معیشت کشاورزان پی برد.
سیب‌زمینی تولیدی در استان اردبیل از لحاظ کیفیت و کمیت در سطح بسیار بالایی قرار داشته، به طوری که توان رقابت با سیب‌زمینی‌های تولیدی در کشور‌های اروپایی را دارا بوده و حتی از لحاظ محتویات نسبت به ارقام اروپایی برتر است و تمام این مزایا باعث شده که این محصول خواهان زیادی در کشور‌های دیگر داشته و سالانه مقداری از تولیدات سیب‌زمینی استان اردبیل به کشور‌های همسایه همانند جمهوری آذربایجان، عراق و... صادر شود.
از کل ۸۰۰ هزار تن تولید سیب‌زمینی استان، حدود ۲۵۰ هزار تن در داخل استان اردبیل مصرف شده و مابقی این محصول به میزان ۵۵۰ هزار تن کاملا بصورت خام به سایر مناطق کشور و یا به دیگر کشور‌ها صادر می‌شود.

به دلیل همزمانی فصل برداشت این محصول در استان اردبیل با سایر استان‌ها همانند استان همدان، میزان برداشت سیب‌زمینی کشور در فصل برداشت به شدت افزایش یافته و از این رو به دلیل وفور این محصول در بازار، قیمت سیب‌زمینی بسیار پایین کشیده و حتی کفاف هزینه‌های کشاورزان برای تولید را هم نمی‌دهد.
در سال زراعی جاری علاوه بر مشکلات گذشته (وفور این محصول در بازار) موانع پیش آمده صادرات این محصول، در برهه‌ای از زمان به دلیل عدم مدیریت صحیح و هم‌چنین صدور بخشنامه‌های خلق‌الساعه در حوزه صادرات و مشکلات بی‌شمار در تجارت خارجی هم‌چون تعلیق کارت‌های بازرگانی تعدادی از بازرگانان، باعث شد تا کشاورزان که قیمت تمام‌شده هر کیلو سیب‌زمینی را بین یک هزار و ۵۰۰ تا یک هزار و ۷۰۰ تومان محاسبه کرده بودند با قیمت خرید حدود ۸۰۰ تومان مواجه شوند و همین امر سبب زیان هنگفت سیب زمینی کاران در سال‌جاری شد، بماند که به دلیل وجود دلالان در بازار این محصول با قیمت‌هایی به نسبت بالاتر از آن به دست مصرف‌کننده رسید.
تجربیات تلخ گذشته نشان می‌دهد، تمرکز بیش از حد بر روی صادرات خام این محصول چندان معقول به نظر نمی‌رسد، چون سیاست‌های اقتصادی کشور‌های منطقه پیوسته در حال تغییر است و باتوجه به غیرقابل پیش بینی بودن شرایط کشورها، روند فعلی صادرات سیب زمینی نمی‌تواند در بلند مدت، دردی را حل کرده و مشکلات این حوزه را رفع کند.
کمبود انبار‌های مدرن در استان اردبیل برای نگهداری این محصول و جلوگیری از فاسد شدن آن مشکلی بسیار بزرگ است.
علی نعمتی، مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل گفت: در حال حاضر تعداد ۱۶ انبار سیب‌زمینی با ظرفیت سالانه ۴۲ هزار تن در استان اردبیل فعال است، مجوز تاسیس انبار سیب‌زمینی برای ۱۸ واحد دیگر به ظرفیت ۳۰ هزار تن صادر شده است.

 

 

ظرفیت انبار‌های موجود در استان اردبیل در حالی به ۴۲ هزار تن می‌رسد که بیش از ۵۰۰ هزار تن مازاد تولید سیب‌زمینی در استان اردبیل وجود دارد و در خوشبینانه‌ترین حالت و در صورت تکمیل و راه‌اندازی انبار‌هایی که مجوز تاسیس آن‌ها صادر شده میزان ظرفیت انبار‌های استان به ۷۲ هزار تن خواهد رسید که در مقایسه با میزان تولید استان رقمی بسیار پایین است.
عیسی شاهی زارع، رئیس کمیسیون اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان اردبیل می‌گوید: در حال حاضر در استان اردبیل سطح زیر کشت سیب‌زمینی به ۲۳ هزار هکتار رسیده و همین امر سبب عرضه بیشتر در بازار خواهد شد و با توجه به امکانات کم استان، قابلیت نگهداری و انبار سیب‌زمینی در این حجم وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه امروزه حتی استفاده از انبار و نگهداری این محصول و فروش آن در فصل‌های دیگر نیز آن چنان راهگشا نخواهد بود، تصریح کرد: در حال حاضر در ۱۴ استان کشور تولید سیب‌زمینی داریم و نگهداری و فروش آن در زمستان نیز توجیه اقتصادی ندارد در حالی‌که در سال‌های قبل، با توجه به اینکه این محصول فقط در چند استان کشت می‌شد نگهداری سیب‌زمینی و فروش در فصل زمستان امکان‌پذیر و به صرفه بود.
شاهی زارع گفت: از طرف دیگر به سبب شرایط اقلیمی اردبیل، کشت دوم در اردبیل مقدور نبوده و زیان کشاورزان از قِبَل عدم فروش سیب‌زمینی با قیمت عادلانه قابل جبران نخواهد بود.

این در حالیست که امروزه صنایع تبدیلی و بهره‌مندی از صنایع بسته بندی محصولات کشاورزی به عنوان یکی از مهم‌ترین و درآمدزاترین صنایع در جهان شناخته می‌شود و علاوه بر بالا بردن ارزش افزوده محصولات تولیدی، به عنوان یک چرخه بسیار موثر در ایجاد اشتغال و رفع معضل بیکاری است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد ارزش افزوده محصولات فرآوری شده سیب زمینی نسبت به محصول خام ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر است.
از آنجایی که در حال حاضر طبق آمار موجود، استان اردبیل از بیکاری نزدیک به ۷۰ هزار نفر رنج می‌برد سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی با توجه به بهره‌مندی از ظرفیت‌های بسیار بالا در تولید انواع محصولات تولیدی می‌تواند بخش اعظمی از مشکلات اقتصادی و بیکاری جوانان این استان را رفع کرده و علاوه بر آن سبب هدایت کشاورزی استان اردبیل از یک بخش معیشتی به سمت کشاورزی صنعتی با ارزش افزوده بالا و اشتغال پایدار شود.
به گفته مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در حال حاضر ۴ واحد صنایع فرآوری محصولات سیب‌زمینی در استان اردبیل فعالیت می‌کنند.
نعمتی گفت: ظرفیت جذب مواد خام این واحد‌های صنایع تبدیلی که در حوزه سیب‌زمینی نیمه آماده، منجمد (آماده طبخ)، چیپس، آرد سیب‌زمینی و ... فعالیت دارند به ۷۲ هزار تن می‌رسد و ظرفیت تولید این واحد‌ها نیز سالانه ۳۰ هزار تن انواع محصولات فرآوری شده از سیب‌زمینی است.
وی بیان کرد: در حال حاضر نزدیک به ۳۰۰ نفر در این ۴ واحد فرآوری سیب‌زمینی مشغول به کار هستند و در کنار آن ۱۵ جواز تاسیس واحد‌های فرآوری سیب‌زمینی با ظرفیت جذب مواد خام به میزان ۳۶۰ هزار تن صادر شده است.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان اردبیل گفت: نبود صنایع تبدیلی در استان اردبیل یک عقب ماندگی مضاعف است درحالیکه باید در ۲۰ سال گذشته، همزمان با دیگر استان‌ها در اردبیل نیز شاهد احداث صنایع تبدیلی بودیم، اما متاسفانه هیچ پیشرفتی در حوزه صنایع تبدیلی نداشته‌ایم.

شاهی زارع عنوان کرد: استانداری، سازمان برنامه و بودجه، اداره صنعت و معدن و جهاد کشاورزی باید مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران در نظر بگیرند و در اقصی نقاط استان از سرمایه‌گذاران حمایت کنند تا شاهد ایجاد صنایع تبدیلی مختلف در سطح مختلف استان باشیم که در پی آن رونق اقتصادی و اشتغال زایی نیز رخ خواهد داد.
با توجه به وضعیت کنونی استان اردبیل چنین به نظر می‌رسد که مسؤولان امر در طی سال‌های گذشته موفق به حل این مشکل و اتخاذ تدبیر اساسی در این حوزه نشده‌اند و برای التیام‌بخشی به این درد حرکت جدی انجام نشده است.
البته بنا به اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی دولت در بحث سرمایه‌گذاری با محدودیت مواجه شده لذا تنها راه چاره، بسترسازی برای فعالیت بخش خصوصی است و از این رو باید زیرساخت‌های لازم جهت احداث کارخانجات صنایع تبدیلی در استان مهیا شود و حمایت‌های لازم از این سرمایه‌گذاران انجام گیرد تا فعالان بخش خصوصی برای کسب مجوز‌های خود دچار بروکراسی‌های اداری نشوند.
خلیل نیکشاد، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به وضعیت صنایع تبدیلی استان اردبیل اظهار کرد: سیاست‌های هدایتی و حمایتی از سرمایه‌گذارانی که قصد ورود در حوزه صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی را داشته باشند انجام می‌گیرد تا از خام‌فروشی محصولات کشاورزی جلوگیری شود و در کنار آن باعث افزایش ارزش افزوده و اشتغال‌زایی در استان خواهد شد.
وی تاکید کرد: در حوزه محصولات کشاورزی باید بعضی سیاست‌های حمایتی که فرابخشی است و در ارتباط با سایر وزارتخانه‌ها اعمال شود و هماهنگی‌های لازم بین دستگاه‌های مرتبط انجام گیرد همانند ارائه تسهیلات بانکی کم‌بهره که نظام بانکی باید اهتمام بیشتری در این باره داشته باشد.

وی ادامه داد: باید ضوابط و مقررات گمرکی، تعرفه‌ها و عوارضی که برای صادرات و واردات محصولات کشاورزی در زمان‌های مختلف اعمال می‌شود مورد توجه قرار گیرد و تامین سرمایه در گردش مورد نیاز برای صادرکنندگان دراولویت باشد.
نیکشاد گفت: در کنار این موارد باید مدیریت بازار فروش و جریان‌سازی بازار با خرید تضمینی محصولات کشاورزی انجام گیرد و با راهبرد نوین از نظام سنتی به مدیریت بازار مدرن وارد شویم که برای تحقق آن باید تمامی اتحادیه‌ها و تشکل‌ها به‌صورت تخصصی به این موضوع ورود کنند و علاوه بر آن ورود محصولات کشاورزی به بازار بورس نیز یکی دیگر از از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

درجمع بندی موضوع باید گفت، برای سامان دادن به اوضاع نابسان تولید، فراوری وفروش سیب زمینی در استان اردبیل، مسؤولان امر باید با جدیت و برنامه‌ریزی‌های صحیح واصولی برای جذب سرمایه‌گذران صنایع تبدیلی بخش خصوصی، حذف بروکراسی‌های زائد اداری، ارائه تسهیلات مالی کم بهره به سرمایه گذاران، حذف دلالان و حفظ سرمایه‌گذاران موجود اقدام کرده با مهندسی بازار داخلی وخارجی واستفاده از کارشناسان نخبه وبازاریابان توانمند به رونق کاران سیب زمینی کاران کمک کنند.