دلایل افزایش مصرف نان؛ گرانی برنج، مصارف دامی یا علت های دیگر

این روزها شلوغی نسبی صف های نانوایی در اردبیل، یادآور خاطرات دور گذشته شده است. دورانی که انتظار یکی دو ساعته در صف های نانوایی، به بخشی از خاطرات کودکان دهه شصتی تبدیل شد. اکنون اما از صف های عریض و طویل آن زمان خبری نیست اما از یکی دو ماه گذشته، صف نانوایی ها شلوغ تر به نظر می رسد.
عده ای می گویند قیمت برنج به بالاترین سقف خود رسیده و خانواده ها به خرید نان بیشتر تمایل یافته اند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، در ماههای اخیر قیمت انواع برنج ایرانی و خارجی در بازار افزایش یافته است. 
دلاور امامی از برنج فروشان اردبیل می گوید: در شهریور ماه قیمت برنج ایرانی به یکباره ۳۰ درصد افزایش یافت و این قیمت ها تا به امروز نسبتا ثابت مانده است.
وی می افزاید: امسال خشکسالی و کمبود آب در استانهای شمالی، باعث کاهش کشت برنج در کشور شد.  از سوی دیگر به علت حمایت از تولید داخلی، در ماههای ابتدایی امسال واردات برنج خارجی برای مدتی متوقف شده بود که باعث شد قیمت انواع برنج خارجی به طور متوسط 10 درصد افزایش یابد.
کارشناسان اما تورم داخلی، افزایش هزینه تولید از جمله پول کارگر، کود و قطعات یدکی ماشین های کشاورزی و هزینه های جاری کشاورزان، بالا رفتن قیمت جهانی محصولات غذایی و ورود شرکتهای بزرگ برای خرید، نگهداری یا صادرات برنج را از دیگر دلایل عمده رشد قیمت برنج در بازار عنوان می کنند.

بر اساس آمار اعلام شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی، امسال از سه میلیون تن نیاز برنج کشور ، حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن برنج سفید در مزارع ۱۹ استان کشور برداشت شد که ۹۰ درصد آن مربوط به سه استان شمالی گلستان، گیلان و مازندران بوده است.
در عین حال افزایش قیمت انواع برنج در بازار، مسئولان را مجاب کرد تا در سه ماهه دوم امسال واردات برنج را تسهیل کنند. به گفته «روح اله لطیفی» سخنگوی گمرک، در دو ماه اخیر ترخیص برنج وارداتی از گمرکات کشور افزایش یافته و مجموع برنج ترخیص شده در سه ماهه دوم امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، 24 درصد افزایش یافته است.
حسین رستمی مالک یکی از فروشگاههای مواد غذایی در اردبیل می گوید: انواع مواد غذایی از جمله برنج داخلی و خارجی در بازار فراوان است و کمترین کمبودی احساس نمی شود اما به دلیل افزایش قیمت ها، میزان خرید مشتریان کاهش یافته است.
وی تصریح می کند: قیمت انواع برنج ایرانی از اواخر مرداد تا اواسط مهر ماه دچار نوسان بود و حتی برخی مشتریانی که توان مالی خوبی دارند و معمولا در فصل برداشت، مصرف برنج سالانه خود را یکجا می خرند، مدتی منتظر ماندند تا قیمت نهایی برنج ایرانی مشخص شود.
وی می گوید: هم اکنون هر کیلو برنج هاشمی بسته به نوع رقم آن در بازار بین ۴9 تا 52 هزار تومان فروخته می‌شود، در حالی که این محصول سال گذشته در محدوده قیمتی ۲۸ تا ۳۲ هزار تومان به فروش می رسید.  هر کیلو برنج طارم نیز به مبلغ ۴8 تا ۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسد، که این برنج نیز سال گذشته به مبلغ ۳۰ هزار تومان به فروش می‌رسید. هر دو محصول از پر مصرف‌ترین نوع برنج برای خانوار ایرانی محسوب می‌شوند.
ارسلان عبدی که در اردبیل شغل آزاد دارد می گوید: برنج، یکی از غذاهای پرمصرف اکثر خانواده های ایرانی است و خود ما معمولا روزانه همراه خورش، یک وعده برنج مصرف می کنیم. وی می افزاید: خانواده ما به مصرف برنج ایرانی عادت کرده اند و رغبت چندانی برای خرید برنج خارجی نداریم. بنایراین از زمان گرانتر شدن برنج ایرانی، سعی کردیم تعداد پخت برنج در هفته را کاهش دهیم اما همچنان طعم و بوی برنج ایرانی را ترجیح می دهیم.
کیوان جعفرزاده کارمند هم می گوید: معمولا زمان رفت و برگشت به محل کار، در طول مسیر از نانوایی های مختلف شهر نان می خرم و اخیرا متوجه شدم صف های نانوایی در اکثر مناطق، شلوغ تر از گذشته شده اند که به نظرم بخشی از آن به خاطر باز شدن مدارس و بخشی دیگر بخاطر افزایش مصرف نان است.
سرپرست فرمانداری خلخال می گوید: با افزایش قیمت برنج در بازار، مصرف نان در این شهرستان بطور قابل ملاحظه‌ای بیشتر شده است.
مسعود یگانه می افزاید: بدلیل همجواری با استان برنج‌خیز گیلان، قوت غالب مردم شهرستان خلخال برنج است ، اما به علت گرانی این محصول، نگاه مردم به سمت نان متوجه شده است.
وی اظهار می کند: مجموع سرانه آرد یارانه‌ای و نیمه‌ یارانه‌ای منظور شده از مرکز استان برای مردم شهرستان خلخال ۷.۵ کیلوگرم در ماه است ولی اکنون با افزایش تقاضا، صف‌های مقابل نانوایی‌ها طولانی‌تر شده و بیشتر نانوایان نیز با کمبود آرد مواجه شده‌اند.
در عین حال مالک یک لواش پزی در میدان جانبازان اردبیل با اذعان به اینکه افزایش خرید نان در ماههای اخیر محسوس بوده می گوید: متاسفانه بخشی از این افزایش مصرف بخاطر اجیر شدن افرادی توسط دامداران است. علوفه گرانتر شده و بنابراین آنها نان یارانه ای را می خرند تا بخشی از جیره غذایی دامهایشان را تامین کنند.

ضرورت هدفمندی یارانه نان
رئیس اتحادیه نانوایان اردبیل در گفتگو با خبرگزاری صدا و سیما می گوید: دلیل افزایش خرید و مصرف نان در استان اردبیل تنها افزایش قیمت برنج نیست، بلکه فروش بخشی از نان تازه پخت شده به ضایعاتی ها و دامداران نیز مزید بر علت شده است.
بهنام اسمعیل زاده می افزاید: تا زمانی که قیمت نان یارانه ای پایین تر از قیمت ضایعات نان باشد، شاهد مصرف بیشتر از نیاز واقعی نان در استان خواهیم بود.
وی تصریح می کند: چهار تا پنج بربری بعد از پخت حدود دو کیلو وزن دارند که خرید آن به نرخ دولتی پنج هزار تومان می شود، در حالی که همان دو کیلون نان را ضایعاتی ها به قیمت 8 هزار تومان می خرند و گرانتر به دامداران می فروشند!
او ادامه می دهد: برخی اهالی به ویژه در محلات حومه، در روستاها هم دامداری دارند و در هر نوبت، تا حد امکان نان مازاد برنیاز می خرند و از آن به عنوان غذای دام استفاده می کنند؛ برخی ها حتی روزانه از چند نانوایی مختلف خرید می کنند و بصورت یکجا به ضایعاتی ها می فروشند. حتی مواردی داریم که برخی دامداران با نانوایی ها زد و بند می کنند تا نان یارانه ای را فله ای و گرانتر به آنها بفروشند. البته در صورت مشاهده و اثبات این مورد، با نانوای متخلف برخورد می شود اما علت یابی خریدهای تمامی مردم امکان پذیر نیست.
رئیس اتحادیه نانوایان اردبیل خاطرنشان می کند: در استان همسایه ما آذربایجان شرقی، قیمت نان بربری به نرخ دولتی یکهزار و پانصد تومان است که به نظر ما باز هم ارزان است اما در اردبیل همان نان یک هزار تومان به فروش می رسد. 
اسمعیل زاده با بیان اینکه سرانه مصرف نان در برخی استانهای کشور ماهانه 6 تا حداکثر 7 کیلو است می افزاید: این میزان در استان اردبیل به طور متوسط 8 کیلو است که بسته به نسبت مصرف هر شهرستان کمی فرق می کند.
وی ادامه می دهد: عادات غذایی اردبیلی ها از دیگر دلایل بالا بودن مصرف نان در این استان است. به ویژه عادت به خوردن نان گرم و تازه باعث شلوغی غیرمعمول صف های نانوایی ها در برخی ساعات می شود.
وی تصریح می کند: متاسفانه برخی خانواده ها مانده نانی را که صبح خریده اند، عصرها به بهانه اینکه بیات شده دور می ریزند. حتی عادت برخی مردم در برش و لقمه کردن نان به گونه ای است خرده نان های زیادی بر جای می ماند. حال آنکه به راحتی می شود آنها را لای لقمه ها مصرف کرد تا جلوی دور ریزی و اسراف گرفته شود.
وی ادامه می دهد:  اکثر اهالی شهرهای استان هنوز عادت نکرده اند نان را در فریزر و حتی یخچال نگه داری کنند تا در زمان کوتاهی گرم کرده و دوباره مصرف نمایند. 
اسمعیل زاده با خاطرنشان کردن حرمت نان در فرهنگ ابا و اجدادی مردم منطقه می گوید: قدیم ها دور ریزی نان خیلی کمتر از امروز بود اما متاسفانه آن فرهنگ غنی تضعیف شده است. جا دارد رسانه ها و به ویژه صدا و سیما و دستگاه های فرهنگی با برنامه ریزی، نحوه مصرف و نگهداری نان، ارزش زمانی که در صف های نانوایی به هدر می رود، شیوه درست برش و لقمه گیری نان و مهمتر از همه روی آوردن به مصرف نانهای صنعتی را به مردم آموزش دهند تا در بلند مدت فرهنگ سازی خوبی انجام شود. 
وی در ادامه می افزاید: جدا از دور ریزی نان، در واقعیت امر میزان نان مصرفی اکثر مردم در هر وعده غذایی بیشتر از حد نیاز است و مازاد کالری دریافتی تبدیل به چربی و امراض دیگر می شود و لازم است سبک غذا خوردن هم اصلاح شود.
رئیس اتحادیه نانوایان اردبیل در پایان با تاکید بر اینکه تا زمانی که قیمت نان اصلاح نشود شاهد ادامه اسراف یا مصارف دامی آن خواهیم بود،  اذعان می کند: قدرت بخشی از مردم به حدی پایین است که حتی توان خرید نان به نرخ فعلی را هم ندارند. در نتیجه واقعی شدن قیمت نان به همراه اجرای دقیق هدفمندی یارانه ها تنها راه مقابله با اسراف در این حوزه است.

نان صنعتی مصرف کنید
کارشناس مواد غذایی با بیان اینکه یکی از عوامل هدر رفتن گندم در ایران،  شیوۀ پخت نان سنتی است می گوید : نان های سنتی به دلیل مسطح  بودن سریعاً خشک و بیات شده و دارای ضایعات زیادی می باشند.
حسین زارع اضافه می کند: حدود نیمی از مردم جهان از نان های حجیم  استفاده می کنند. اما این موضوع در اکثر مناطق ایران جانیفتاده و مردم نان صنعتی را تنها با نان ساندویچی می شناسند و می گویند عادت نداریم با نان ساندویچ صبحانه بخوریم ، در حالی که دهها نوع نان حجیم مناسب برای مصرف در وعده های صبحانه وجود دارد که در فرهنگ غذایی مردم جانیفتاده است. 
وی اظهار می کند : در این نان ها تخمیر به کمک خمیرمایه صنعتی در زمان طولانی صورت می گیرد و به همین دلیل ماندگاری بیشتر و عطر و طعم مطلوب دارند، همچنین به دلیل اضافه کردن مواد بهبود دهنده به این نان ها، بر خلاف نانهای سنتی، سبوس مزاحمتی برای کیفیت طبخ نان صنعتی ایجاد نمی کند.
ضرورت توجه به بهبود کیفیت نان ، تغییر ذائقه مردم به مصرف نانهایی که دور ریزی کمتری دارند، فرهنگ سازی برای مصرف به اندازه و اصلاح قیمت ها به شرط هدفمندسازی یارانه ها از جمله راهکارهایی هستند که در کنار هم، از هدر رفت یارانه های اختصاص یافته به نان جلوگیری می کنند.
در عین حال در بسیاری از کشورها ، در کنار استفاده از آرد گندم، پخت نانهای ذرت و سیب زمینی یا نانهای ترکیبی از این آردها هم مرسوم است که در صورت رواج یافتن در ایران، به تنوع بخشی صنعت پخت نان کمک می کند و هم اینکه وابستگی کشور به واردات گندم از خارج کاهش می یابد.

* نویسنده : یاشار پورمجید