پرتودرمانی ایمن در سایه تلاش محققان دانشگاهی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی موفق به توسعه و ساخت نمونه اولیه فناوری فانتوم شده‌اند. فانتوم در علوم فیزیک پزشکی به دستگاه یا الگوی آزمایشی گفته می‌شود که بدن انسان یا قسمتی از آن را شبیه‌سازی می‌کند. این شرکت حدود یک سال پیش به همت اعضای هیئت علمی گروه مهندسی پرتوپزشکی و گروه مهندسی هسته‌ای دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز این شرکت راه‌اندازی شده و در زمینه پزشکی هسته‌ای محصولات پیشرفته‌ای توسعه داده است.

 

آقای مهدی صالحی باروق، مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره این شرکت می‌گوید؛ «فعالیت اصلی شرکت در حوزه کاربرد پرتوهاست که شامل پرتو‌ها در پزشکی، صنعت، کشاورزی و حتی پدافند غیرعامل پرتویی می‌شود. شروع کار با مسائل آموزشی و ترویجی بود و تفاهمنامه‌هایی نیز با سازمان انرژی هسته‌ای امضا کردیم. هدف از تاسیس این شرکت ارائه خدمات کنترل کیفی به بیمارستان‌های دارای فعالیت پرتویی، مانند سیستم‌های تصویرگر پزشکی و پزشکی هسته‌ای، بود. این خدمات را به بیمارستان فرهیختگان و مرکز تحقیقات پرتوپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی ارائه می‌دهیم.»

 

به گفته صالحی «همچنین در حوزه فانتوم‌های پزشکی نیز فعالیت می‌کنیم که در دزیمتری استفاده می‌شود. بسیاری از افراد وقتی اسم فانتوم را می‌شنوند به یاد هواپیما می‌افتند، اما نوشتار این دو متفاوت است. فانتوم‌های مورد بحث ما به نحوی طراحی می‌شوند که بدن را تداعی می‌کنند. برای مثال فانتوم انسان‌گونه، فانتوم قلب، سر یا گردن وجود دارد. در پزشکی برای تصویربرداری از قلب یا درمان یک غده سرطانی که در مغز یا تیروئید قرار دارد از پرتو‌ها استفاده می‌کنند. این پرتو‌ها در فرایند درمان یا تصویربرداری به قلب، مغز یا تیروئید تابیده شده و به آن آسیب می‌رساند.»

 

مدیرعامل این شرکت ادامه می‌دهد «پیش از شروع روند درمان بیمار با پرتو از فانتوم استفاده می‌شود تا مشخص شود که چقدر زمان می‌برد تا پرتو به قلب یا مغز برسد. سپس به پزشک گفته می‌شود که از چه مقدار پرتو استفاده شود و چه مدت زمانی تابانده شود تا به مغز یا قلب بیمار نرسد. در فانتوم جای مغز، قلب و تیروئید انسان مشخص است و وقتی مواد دزیمتر را در آن قرار می‌دهیم و فرایند درمان تیروئید را فعال می‌کنیم مشخص می‌شود چه مقدار و چه میزان پرتو به مغز یا قلب می‌رسد. به همین دلیل فانتوم‌ها تکنولوژی های‌تک به شمار می‌روند.»

 

نمونه ساخته شده به دست این شرکت فانتوم تمام بدن نیست. صالحی در این خصوص می‌گوید «گروه تحقیقاتی دانشگاه شهید بهشتی نمونه تمام بدن را انجام داده، اما فناوری ما هنوز به این مرحله نرسیده است. نمونه اولیه را ساخته‌ایم البته به معنی این نیست که تایید شده باشد. در صنعت خودرو وقتی می‌گویند نمونه اولیه ترمز ساخته شده یعنی محصول آماده است، اما در حوزه هسته‌ای این گونه نیست. نمونه اولیه ساخته شده، اما تاییدیه‌های لازم را هنوز نگرفته است.»

 

وی معتقد است «تا شهریور سال آینده به محصول اولیه می‌رسیم، این فناوری ظاهری ساده‌ای دارد، اما تست‌های آن بسیار دشوار است باید به تایید سازمان انرژی اتمی برسد. از این سیستم برای کنترل کیفی دستگاه‌ها و تجهیزات بیمارستانی استفاده می‌شود.»

 

وی بیان می‌کند «باتوجه به تحریم‌های کشور تمرکز اصلی شرکت را روی پزشکی گذاشتیم چراکه سلامت جامعه به ویژه در ایام کرونا، بسیار مهم است. البته تخصص لازم برای ورود به حوزه صنعتی و کشاورزی را داریم. سیستم ردیابی توسعه داده‌ایم که برای پیدا کردن رگ‌ها استفاده می‌شود و مبتنی بر تصویربرداری است. این محصول مبتنی بر پرتو‌های نوری است، پرتو‌ها به بیمار تابیده می‌شود و از بازتاب آن‌ها می‌توان رگ‌ها را پیدا کرد. این فناوری در حوزه ژل دزیمتری جای می‌گیرد که های‌تک است. نمونه اولیه آن سال آینده ساخته می‌شود. در زمینه پدافند پرتویی نیز اقداماتی انجام شده که آینده خوبی دارد، البته در حال حاضر در حد قرارداد است و پروژه‌ها تکمیل نشده‌اند.»

 

مدیرعامل این شرکت در پاسخ به این که توسعه محصولات چقدر زمان برده است، می‌گوید «از شروع کار تا ساخت نمونه اولیه ۶ تا ۹ ماه زمان برده، اما این امر مبتنی بر علم هر کدام از اعضای گروه تحقیقاتی ماست. این پروژه متکی به علم و تجربه هر یک از اعضاست. هر کدام از ما تجاربی داریم و در سازمان‌های مختلفی کار کرده‌ایم. در حوزه هسته‌ای محصولات در کوتاه مدت به نتیجه نمی‌رسند. اگر از شرکت‌های فعال در حوزه پزشکی هسته‌ای حمایت شود، ایران در منقطه به پیشتازی می‌رسد.

 

به گفته صالحی «در علوم هسته‌ای و زمینه کاربرد پرتو‌ها تنها یک دستگاه آزمایشگاهی ساخته نمی‌شود، محصولات ما به صنعت هسته‌ای کمک می‌کند. از این دستاورد‌ها می‌توان در کشاورزی، صنعت، پزشکی و... استفاده کرد. شرکت‌هایی مانند ما باید با مراکز تحقیقاتی بزرگ مانند سازمان انرژی اتمی و مرکز تحقیقات پرتوپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی همکاری کنند، به غیر از این راهی وجود ندارد.»