زورخانه هایی که دیگر رنگ و بوی پهلوانی نمی دهد

به گزارش گروه ورزشی خبرگزاری صداوسیما، ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی در ایران به بیش از ۲ هزار سال قدمت دارد و این امر با سند موجود است و حتی به ثبت یونسکو نیز رسیده است. اصول جوانمردی مهم‌ترین اصل این رشته ورزشی محسوب می‌شود که این ورزش با نام مولای متقیان حضرت امیرالمومنین علی (ع) آمیخته شده و به همین دلیل این ورزش در ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. حتی درب ورودی این ورزش زورخانه‌ها را کوتاه می‌سازند، به طوری که ورزشکاران و افرادی که می‌خواهند وارد زورخانه شوند باید با قدی خمیده وارد گود زورخانه شوند. این نوع ساخت معماری آن به خاطر فروتنی و پرهیز از غرور را به ورزشکاران یادآوری می‌کند.

 

در طرف دیگر زورخانه مرشد حضور دارد که در حین تمرین ورزشکاران اشعاری حماسی و مذهبی می‌خواند و آن‌ها را تشویق به اصول فتوت و جوانمردی می‌کند. از دیگر کار‌های انسان دوستانه‌ای که در زورخانه‌ها انجام می‌دهند و به نوعی پای ثابت مراسم‌ها است، رسم زیبای گلریزان برای مستمندان بوده است، زیرا پهلوانان زورخانه‌ها دستگیری از مستمندان را یکی از اصول اولیه خود می‌دانند و این رسم در گذشته به وفور در زورخانه‌های سراسر کشور دیده می‌شد.

 

در سال‌های اخیر ورزش زورخانه‌ای با مقداری کم لطفی از مسئولان و مردم مواجه شده است. مقام معظم رهبری بار‌ها در سخنان خود بر حفظ و ترویج هرچه بیشتر ورزش‌های زورخانه‌ای و پهلوانی اصیل ایرانی تاکید کرده اند. همچنین ایشان در خصوص ورزش زورخانه‌ای بار‌ها گفته اند: ورزش باستانی برای ما یک تاریخ است. یک ورزش نیست، بلکه یک فرهنگ است. همچنین در جایی دیگر اظهار کرده بودند: ورزش باستانی ورزشی است که با حرکاتش اسم خدا را می‌آورند و تسبیحات اربعه می‌گویند. این ورزش ارزش دارد، خیلی قیمت دارد. این فرق می‌کند با ورزشی که اول تا آخرش هیچ ذکر خدا نیامده است.

 

به هر حال در سال‌های اخیر و در ۱۰ سال گذشته روند تخریب زورخانه‌ها سرعت بیشتری به خود گرفته است، دلیل آن هم به خاطر فوت مالکان زورخانه‌ها بوده و وراث این افراد علاقه‌ای برای حفظ زورخانه‌ها نداشته و ترجیح داده اند که زورخانه به ارث رسیده را تخریب کرده و به جای آن آپارتمان، مجتمع تجاری یا رستوران ساخته شود. همین موضوع باعث شده تا قشر جوان کشور نسبت به ورزش زورخانه کم توجهی کند.

 

طبق گفته‌های مهرعلی باران چشمه (رئیس فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی) بیش از ۹۰۰ زورخانه در سراسر کشور وجود دارد که حدود ۲۰۰ زورخانه در معرض تخریب جدی قرار دارند. از طرفی همه گیری ویروس کرونا در کشورمان نیز ضربات زیادی به این ورزش و قشر شاغل در آن وارد کرده است. بسیاری از زورخانه‌ها به دلیل فضای کوچکی که دارند نتوانستند از ستاد ملی کرونا مجوز حضور ورزشکاران را دریافت کنند و به همین خاطر در ۲ سال اخیر مالکان زورخانه‌ها و مرشد‌ها عملا منبع درآمدی نداشتند تا ضربه بسیار سنگینی به این قشر ضعیف جامعه وارد شود. همچنین فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی به خاطر صدمات کرونا به مالکان زورخانه‌ها به دولت و مجلس شورای اسلامی پیشنهادی مبنی بر معافیت زورخانه‌ها از پرداخت قبوض آب، برق و گاز ارائه کرده است، اما تاکنون نه دولت و نه مجلس در خصوص این طرح تصمیم گیری درست و حسابی انجام نداده اند.

 

حتی در سال‌های اخیر زورخانه‌های بسیاری در سطح شهر تهران وجود داشته اند که هم اکنون بیشتر آن‌ها تخریب شده اند. برای مثال زورخانه پوریای، ولی به آپارتمان تبدیل شد و زورخانه دلیران پارس به باشگاه بدنسازی تغییر کاربری داده شد. در زیر به بررسی برخی از زورخانه ای‌هایی که تخریب یا تغییر کاربری داده اند می‌پردازیم.

 

 

حدود ۵۰ سال پیش و در محله نازی‌آباد تهران زورخانه معروف و شناخته شده‌ای وجود داشت به نام زورخانه دلیران پارسا که خیلی از مرشد‌ها و پهلوانان رشته باستانی به آنجا رفت و آمد می‌کردند. در بسیاری از مراسم گلریزان که برای دستگیری از محرومان و افراد بی بضاعت به راه می‌افتاد مشارکت می‌کردند. صاحب این زورخانه، پهلوانی تنومند به نام «حاج ماشاءالله» بود که در اوج زورمندی و قدرت، بسیار مهربان و دلسوز و فروتن بود. زورخانه دلیران پارسا پس از فوت پهلوان حاج ماشاءالله تعطیل شد و دیگر کسی نتوانست جای خالی این چهره ورزشی را در آنجا پر کند. پس از مدتی این زورخانه به باشگاه بدنسازی تبدیل شد که آقایان و خانم‌ها هر روزه به آنجا رفته و ورزش می‌کنند. البته هنوز سر در قدیمی این باشگاه که گنبدی شکل است، با نام «زورخانه دلیران پارسا» در محله باقی مانده و برای خیلی از افراد قدیمی و مو سفید کرده‌ها یادآور خاطرات قدیمی و شیرین است.

 

از دیگر زورخانه‌هایی که در تهران مورد تخریب قرار گرفته می‌توان به زورخانه پوریای، ولی اشاره کرد که در کوچه حمام خورشید واقع شده و از آن دست کوچه‌های خاطره انگیز خیابان «رودکی» است. این زورخانه زمانی پاتوق بسیاری از قهرمانان و پهلوانان ورزش‌های باستانی و کشتی بود. دلیل این حضور هم به خاطر وجود زورخانه «پوریای ولی» در انتهای این کوچه قدیمی بود. به گفته یکی از قدیمی‌های محله رودکی (سلسبیل سابق) زورخانه پوریای، ولی هم اکنون تبدیل به یک آپارتمان چند طبقه شده است. این زورخانه در سال ۱۳۱۳ توسط جواد شاه محمدی از ورزشکاران باستانی کار افتتاح شد. قدیم‌ها رسم بر این بود که در زورخانه‌ها برای تقویت روحیه ورزشکاران و ایجاد رابطه نزدیک میان پهلوانان با مردم و جوان‌ها از پهلوان‌ها دعوت می‌کردند سری به زورخانه‌ها بزنند که در یکی از همین مهمان بازی‌های زورخانه‌ای، مرحوم غلامرضا تختی مهمان محله شد. متاسفانه با گذشت چند دهه و با همه تلاش‌های ورثه مرحوم «شاه‌محمدی» برای روشن نگه داشتن چراغ زورخانه پوریای ولی، اما این مکان ۱۰ سال پیش تخریب و به آپارتمانی چند طبقه تبدیل شده است.

 

این‌ها بخشی از مشکلات ورزش‌های زورخانه‌ای و پهلوانی در ایران است. مهر علی باران چشمه در چند سال گذشته و به خصوص در زمان شیوع کرونا تلاش‌هایی انجام داد تا به وضعیت وخیم فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و پهلوانی سر و سامان دهد. او در نهایت با مذاکراتی که با وزیر ورزش و جوانان انجام داد موفق شد مبلغی در حدود ۱۸ میلیارد تومان از این وزارتخانه دریافت کند. ۱۷ خرداد ماه بود که باران چشمه در حاشیه مجمع انتخابات هیئت ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی بوشهر اعلام کرد که بودجه این فدراسیون در سال ۱۳۹۹، یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان بود و امسال بودجه فدراسیون ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی به بیش از ۱۸ میلیارد تومان رسیده و در جایگاه ۵ فدراسیون برتر در بعد اعتبارات وزارت ورزش و جوانان قرار گرفته است.

 

مسابقات جام جهانی ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی قرار بود ۲۵ تا ۲۸ تیر به میزبانی ایران و در سالن ۱۲ هزار نفری تهران برگزار شود، اما تا امروز خبری مبنی بر انجام این رقابت‌ها نشده و معلوم نیست چه زمانی مسابقات جام جهانی برگزار می‌شود. در رقابت‌های قهرمانی جهان ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی علاوه بر ایران حضور کشور‌های کره جنوبی، جمهوری آذربایجان، بلاروس، عراق، پاکستان، افغانستان، کوبا، گواتمالا و هندوستان در این رقابت‌ها قطعی و قرار بود در ۳ بخش و در رشته‌های تیمی زورخانه ای، مهارت‌های فردی و کشتی پهلوانی برگزار شود.