هوش مصنوعی؛ خروجی بهتر ولی یادگیری ضعیف تر

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، به گزارش سرویس جهانی بی‌بی‌سی پژوهشگران مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) در مطالعه‌ای جدید هشدار داده‌اند استفاده از چت‌بات‌های هوش مصنوعی برای انجام وظایفی مانند نوشتن مقاله می‌تواند با کاهش فعالیت بخش‌هایی از مغز که با پردازش شناختی مرتبط هستند، همراه باشد؛ موضوعی که نگرانی‌هایی درباره تضعیف مهارت‌های یادگیری، تفکر انتقادی و حل مسئله ایجاد کرده است.

این پژوهش که اوایل سال جاری منتشر شد نشان می‌دهد افرادی که از چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT) برای نگارش مقاله استفاده کرده‌اند، هنگام انجام این کار فعالیت کمتری در شبکه‌های مغزی مرتبط با پردازش شناختی از خود نشان داده‌اند. این افراد همچنین نسبت به شرکت‌کنندگانی که بدون استفاده از هوش مصنوعی مقاله نوشته بودند، توانایی کمتری در نقل قول از نوشته‌های خود داشتند.

پژوهشگران MIT اعلام کردند: این نتایج نشان‌دهنده «ضرورت فوری بررسی احتمال کاهش مهارت‌های یادگیری» در اثر استفاده از ابزار‌های هوش مصنوعی است.

در این مطالعه، ۵۴ شرکت‌کننده که همگی از MIT و دانشگاه‌های اطراف انتخاب شده بودند، حضور داشتند. فعالیت مغزی آنها با استفاده از الکتروانسفالوگرافی (EEG) ثبت شد؛ روشی که در آن الکترود‌هایی روی پوست سر قرار داده می‌شود.

برخی از پرامپت‌هایی که شرکت‌کنندگان به کار بردند شامل درخواست از هوش مصنوعی برای خلاصه‌سازی پرسش‌های مقاله، یافتن منابع، اصلاح دستور زبان و سبک نگارش و همچنین تولید و بیان ایده‌ها بود، هرچند برخی کاربران معتقد بودند هوش مصنوعی در زمینه ایده‌پردازی عملکرد چندان مطلوبی ندارد.

کاهش تفکر انتقادی با افزایش اعتماد به هوش مصنوعی

در پژوهشی جداگانه، دانشگاه کارنگی ملون و شرکت مایکروسافت که ابزار کوپایلوت (Copilot) را اداره می‌کند به این نتیجه رسیدند که مهارت‌های حل مسئله افراد ممکن است در صورت وابستگی بیش از حد به هوش مصنوعی کاهش یابد.

در این تحقیق، ۳۱۹ کارمند اداری که حداقل هفته‌ای یک بار از ابزار‌های هوش مصنوعی در محل کار استفاده می‌کردند، مورد بررسی قرار گرفتند. پژوهشگران ۹۰۰ نمونه از وظایفی را که به هوش مصنوعی سپرده شده بود تحلیل کردند؛ وظایفی که از تحلیل داده برای استخراج بینش‌های جدید تا بررسی انطباق یک کار با قوانین مشخص را شامل می‌شد.

نتایج نشان داد هرچه اعتماد افراد به توانایی ابزار هوش مصنوعی در انجام یک وظیفه بیشتر باشد، «میزان تلاش برای تفکر انتقادی کمتر» می‌شود. در گزارش این مطالعه آمده است: «در حالی که هوش مصنوعی مولد می‌تواند بهره‌وری کارکنان را افزایش دهد، ممکن است مشارکت انتقادی آنها با کار را کاهش دهد و در بلندمدت به وابستگی بیش از حد به ابزار و تضعیف مهارت حل مسئله مستقل منجر شود.»

تأثیر هوش مصنوعی بر دانش‌آموزان

دانش‌آموزان مدارس انگلیس نیز در پژوهشی که در آبان ماه توسط انتشارات دانشگاه آکسفورد (OUP) منتشر شد، مورد بررسی قرار گرفتند. این تحقیق نشان داد از هر ۱۰ دانش‌آموز، ۶ نفر احساس می‌کنند هوش مصنوعی تأثیر منفی بر مهارت‌های آنها در انجام تکالیف مدرسه داشته است.

با این حال، دکتر الکساندرا تومسکو، متخصص هوش مصنوعی مولد در OUP و از همکاران این پژوهش، معتقد است تصویر به این سادگی نیست. او می‌گوید: «تحقیقات ما نشان می‌دهد از هر ۱۰ دانش‌آموز، ۹ نفر می‌گویند هوش مصنوعی به آنها کمک کرده حداقل یک مهارت مرتبط با مدرسه؛ از حل مسئله گرفته تا خلاقیت یا مرور دروس را تقویت کنند. اما در عین حال، حدود یک‌چهارم دانش‌آموزان می‌گویند استفاده از هوش مصنوعی انجام کار‌ها را بیش از حد برایشان آسان کرده است.»

به گفته او، بسیاری از دانش‌آموزان خواهان راهنمایی بیشتر درباره نحوه استفاده صحیح از هوش مصنوعی هستند.

چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT) که به گفته سم آلتمن، مدیرعامل آن، بیش از ۸۰۰ میلیون کاربر فعال هفتگی دارد، مجموعه‌ای شامل ۱۰۰ پرامپت آموزشی برای دانش‌آموزان منتشر کرده تا به آنها در استفاده بهتر از این فناوری کمک کند.

نبود شواهد مستقل کافی

پروفسور وین هولمز، پژوهشگر مطالعات انتقادی هوش مصنوعی و آموزش در دانشگاه کالج لندن (UCL)، معتقد است این اقدامات کافی نیست. او می‌گوید پیش از آنکه استفاده از ابزار‌های هوش مصنوعی به‌طور گسترده به دانش‌آموزان و دانشجویان توصیه شود، باید تحقیقات دانشگاهی بسیار بیشتری درباره اثرات آنها بر یادگیری انجام شود.

او تأکید می‌کند: «در حال حاضر هیچ شواهد مستقل و گسترده‌ای درباره اثربخشی این ابزار‌ها در آموزش، یا ایمنی آنها، یا حتی مثبت بودن تأثیرشان وجود ندارد.»

خروجی بهتر، یادگیری ضعیف‌تر؟

هولمز به پژوهش‌هایی درباره «تحلیل رفتن شناختی» اشاره می‌کند؛ پدیده‌ای که در آن توانایی‌ها و مهارت‌های افراد پس از استفاده از هوش مصنوعی تضعیف می‌شود. به گفته او، این مسئله در میان رادیولوژیست‌هایی که از ابزار‌های هوش مصنوعی برای تفسیر تصاویر اشعه ایکس پیش از تشخیص بیماری استفاده می‌کنند نیز مشاهده شده است.

مطالعه‌ای از دانشکده پزشکی هاروارد که سال گذشته منتشر شد نشان داد کمک هوش مصنوعی عملکرد برخی پزشکان را بهبود داده، اما به عملکرد برخی دیگر آسیب زده است؛ موضوعی که دلایل آن هنوز به‌طور کامل مشخص نیست.

نویسندگان این پژوهش خواستار تحقیقات بیشتر درباره نحوه تعامل انسان و هوش مصنوعی شدند تا راه‌هایی پیدا شود که این ابزار‌ها «عملکرد انسانی را تقویت کنند، نه اینکه به آن آسیب بزنند».

به گفته پروفسور هولمز، ممکن است مقاله یک دانشجو با کمک هوش مصنوعی نمره بهتری بگیرد، اما مسئله اصلی این است که آیا او در نهایت درک کمتری از موضوع پیدا می‌کند یا نه. او می‌گوید: «خروجی آنها بهتر است، اما در واقع یادگیری‌شان ضعیف‌تر می‌شود.»

هوش مصنوعی؛ ابزار کمک‌آموزشی یا جایگزین خود دانشجو؟

جینا دوانی، مدیر آموزش بین‌الملل در شرکت اوپن‌ای آی (OpenAI) می‌گوید: دانشگاه آکسفورد از شهریورماه استفاده رایگان از چت جی‌پی‌تی (ChatGPT) را برای دانشجویان و کارکنان خود فراهم کرده است.

او تأکید می‌کند: «ما قطعاً فکر نمی‌کنیم دانشجویان باید از چت جی‌پی‌تی (ChatGPT) برای واگذاری کامل کارهایشان استفاده کنند.» به گفته او، بهترین کاربرد این ابزار استفاده از آن به‌عنوان یک معلم خصوصی است، نه صرفاً ارائه‌دهنده پاسخ‌ها.

دوانی مثالی از دانشجویی می‌زند که با استفاده از حالت مطالعه با چت جی‌پی‌تی (ChatGPT) گفت‌و‌گو می‌کند؛ دانشجو پرسشی را که در پاسخ دادن به آن مشکل دارد وارد می‌کند و چت‌بات اجزای سؤال را تفکیک کرده و به درک بهتر آن کمک می‌کند. او می‌گوید این ابزار می‌تواند در شرایطی مانند نیمه‌شب، زمانی که دسترسی به استاد ممکن نیست، به یادگیری کمک کند.

با این حال، پروفسور هولمز تأکید می‌کند هر دانشجویی که از ابزار‌های هوش مصنوعی استفاده می‌کند باید بداند منطق استدلال آنها چگونه کار می‌کند و شرکت‌های ارائه‌دهنده چگونه با داده‌ها برخورد می‌کنند. او می‌گوید نتایج باید همیشه بررسی و راستی‌آزمایی شوند.

او در پایان می‌گوید: «این فقط نسخه پیشرفته‌تری از ماشین‌حساب نیست. ما باید همه جنبه‌های آن را بشناسیم تا بتوانیم تصمیم‌های آگاهانه بگیریم.»